Proces:

Tkanie

Tworzenie tkaniny na krośnie przebiega tzw. elementarnymi odcinkami. Ma to wiele wspólnego z matematyką, bo również i tutaj odcinek obejmuje część prostej zawartej między dwoma punktami. W tym przypadku prostą jest nić wątku, a jej „brzegowe punkty” to dwa brzegi tkaniny. Mówiąc fachowo, elementarny odcinek to fragment wątku przeplatający się z odpowiadającym mu fragmentem osnowy [25]. Nie wystarczy zatem dowolnie „przerzucić” odcinek, ale musi się on jeszcze odpowiednio przepleść. Do tego celu służy w krośnie przesmyk (czyli ta wolna przestrzeń, przez którą przerzuca się czółenko z wątkiem).

Tworzenie przesmyku w krośnie regulują, przymocowane do pedałów, nicielnice. One bowiem decydują o tym, która grupa nitek się w danym momencie uniesie, a która opadnie na dół. Przy dwóch nicielnicach i splocie płóciennym to całkiem proste. Nitki nawleczone są przez nie naprzemianlegle (parzyste przez jedną, nieparzyste przez drugą) i nicielnice unoszą się do góry na zmianę, ale już przy czterech możliwości robi się znacznie więcej.

Mimo że w porównaniu ze snuciem, tkanie brzmi jak coś bardzo prostego, również i tutaj tkaczka nie ogranicza się li tylko do bezrefleksyjnego przerzucania wątku z jednej strony krosna na drugą. Musi przecież pamiętać o zmianie koloru wątku od czasu do czasu (a w przypadku, gdy raport tkaniny jest zamknięty, ta zmiana ma miejsce po ustalonej liczbie odcinków elementarnych). Nasza twórczyni z Brzustówka pomagała sobie w tym celu próbnikiem – fragmentem tkaniny pozwalającym odmierzyć pożądaną szerokość pasków.

Tkaczka musi też pilnować nawijania urobku, czyli gotowej części tkaniny na wał odbiorczy (nawój, nowój), a zarazem odwijania osnowy z wału nadawczego (który dla zmyłki, w opoczyńskim także zwany jest nawojem :-)). Do tego dochodzi jeszcze: kontrolowanie ubicia wątku (zbyt ciasno ubity może powodować falowanie tkaniny, a zbyt luźny sprawi, że nici osnowy będą zbyt mocno znad niego przezierały); pilnowanie, by brzegi tkaniny nie ściągały się za bardzo do środka czy zważanie, by nici osnowy nie przecierały się i nie pękały (co może mieć miejsce zwłaszcza przy osnowie wełnianej).

Każde utkane płótno musi być też w odpowiedni sposób zakończone (co w zależności od tego, czy kończy się również osnowa, czy nie – przebiega nieco inaczej).

U nas proces tkania można prześledzić na przykładzie:

← Snucie | Słowniczek →