piotrkowski

W XX wieku zasięg etnograficzny tkaniny i stroju piotrkowskiego wyznaczały na północy Tuszyn i Kurowice, na wschodzie rzeka Pilica, zaś na południu i zachodzie miejscowości Głupice, Zawady, Poraj i Ręczno [5]. Najszybciej zaginął strój męski. Strój kobiecy przetrwał w nielicznych parafiach (Czarnocin, Wolbórz) do naszych czasów i bywa zakładany przez kobiety na ważniejsze uroczystości kościelne, jednak dziś bardziej przypomina stroje łowickie niż zachowane w muzeach stroje piotrkowskie.

Bliskość ośrodków włókienniczych wpłynęła ujemnie na tradycyjne tkactwo „domowe”. Tkactwo i przędzalnictwo na własny użytek zaczęło ustępować chałupnictwu. W powiecie piotrkowskim chałupnictwem zajmowało się 4,6% mieszkańców, głównie z okolic Bełchatowa (Grocholice), co w skali całego regionu było dużym odsetkiem. Od przełomu XIX i XX wieku wiejscy tkacze nabywali stary sprzęt z łódzkich i podłódzkich fabryk. Przykładem był powstały w ten sposób zakład włókienniczy w Jarostach działający początkowo w budynku karczmy [14].

Surowce

Tak jak na obszarze całej Polski, surowcem do wyrobu tkanin była przędza lniana, wełniana, z rzadka konopna i bawełniana. Włókna roślinne przetwarzano z myślą o odzieży i tkaninach użytkowych. Wełna była zaś surowcem typowo odzieżowym – czasem tkano na osnowie lnianej i wątku wełnianym, innym razem „wełną na wełnie”. Od połowy XIX wieku w okolicach Piotrkowa zwiększyła się hodowla owiec, co spowodowało przewagę materiałów wełnianych nad lnianymi i konopnymi [15].

Tkaniny wełniane i lniano-wełniane przeznaczone były na części odzieży takie jak kaftany, sukmany, wełniaki.

Sploty i wzory

W tkactwie lnianym i lniano-bawełnianym oprócz podstawowego dwunicielnicowego splotu płóciennego spotykamy charakterystyczny dla piotrkowskiego (ale też dla sąsiedniego regionu rawsko-opoczyńskiego) wzór kostkowy. Nazywane ząbkami lub drabinkami wzory uzyskiwano dzięki użyciu deski tkackiej lub większej liczby nicielnic. Wzory kostkowe znane są również jako przeplotki. Najczęściej pojawiały się na męskich pasach do sukmany i zapaskach [5].

Kolorystyka

W piotrkowskich wełniakach dominowały najpierw pasy bardzo wąskie, później coraz szersze w kolorze czerwieni, granatu, fioletu, brązu, czerni i żółtym. Najstarsze wełniaki miały czerwone tło, a na nim wąskie paski w brązowych, niebieskich i białych barwach. Z czasem pasy stawały się szersze.

Tkaniny dekoracyjne użytkowe były znacznie uboższe w swoim wyglądzie. Podstawowym schematem kompozycyjnym w takich tkaninach był asymetryczny układ pasowy podlegający pod względem kolorystyki wpływom łowickim [16].

↑ Regiony | ← rawsko-opoczyński | wieluński →